اصطلاحات پزشکی مو و کاشت مو

اصطلاحات پزشکی مو و کاشت مو

در این مقاله سعی داریم تا اصطلاحات پزشکی مو و کاشت مو را بیان کنیم. شما به عنوان کسی که درگیر ریزش مو هستید و یا قصد کاشت بی شک این اصطلاحات را شنیده اید و یا خواهید شنید. با ما همراه باشید.

آلوپسی(Alopecia)

اصطلاح پزشکی که برای توصیف همه انواع طاسی در انسان بکار می رود.

آلوپسی آره آتا (Alopecia Areata)

در این عارضه بطور ناگهانی قسمت های گردی شبیه سکه از پوست سر خالی از مو شده در حالیکه پوست قسمت خالی از مو کاملاً نرمال بوده و دارای بیماری نمی باشد. درمان این بیماری تزریق کورتون درموضع می باشد. شایان ذکر است که این عارضه را نمی توان بوسیله کاشت رفع کرد.

آلوپسی آندروژنتیک (Androgenetic Alopecia)

شایعترین نوع طاسی در انسان است. این نوع بیشتر در مردان دیده شده ولی گاهاً درخانم ها هم مشاهده می گردد. نحوه انتقال این نوع طاسی ارثی بوده و تحت تاثیر هورمون های مردانه (آندروژن ها) رخ می دهد.

فازآناژن (Anagen )

فاز رشد فعال درسیکل رشد را می گویند. در هر زمان حدود ۹۰ درصد موهای اسکالپ یک فرد در فاز رشد فعال قرار دارند. این فاز رشد فعال بین ۲ تا ۷ سال طول می کشد اگر چه متوسط آن ۳ سال است.

اسکار (Scar )

خط نازک و یا پهنی است که در اثر جوش خوردن یک زخم بوجود می آید. درصورتیکه زخم ناشی از برش جراحی بوده و با دقت و وسواس توسط بخیه های مناسب و با رعایت اصول جراحی پلاستیک بخیه  (Suture ) زده شود، محل جوشگاه (Scar) حاصله بسیار باریک بوده و تقریباً نامشخص خواهد بود. در کاشت به روش میکروسرجری (FUT ) اسکار حاصل از برداشت مو در پشت سر بسیار باریک و نا معلوم خواهد بود.

اسکالپ (Scalp )

اصطلاح پزشکی و به معنای تمامی ضخامت (کلفتی) پوست سر می باشد. که دارای لایه های گوناگون می باشد. سطحی ترین لایه اسکالپ پوست (Skin ) است و عمقی ترین لایه آن پر یوست استخوان جمجمه است. اسکالپ ضخیم ترین پوست در همه بدن انسان می باشد.

اسکالپ (Scalp ) بصورت نرمال دارای ۱۵۰-۱۰۰ هزار فولیکول مو است. که حاصل کار آنها موهای ضخیم ترمینال می باشد. رشد موهای اسکالپ ۴۴/۰ میلیمتر در روز یا نیم اینچ در ماه است.

افزایش سایزبافت (Tissus Expander)

یک وسیله شبیه بادکنک که در زیر پوست کارگذاشته می شود. و داخل آن مایع تزریق شده تا باد کرده و پوست کش بیاید. از این پوست کش آمده برای اعمال جراحی ترمیمی پوست سرمانند Scalp Reduction و Scalp Rotation استفاده می شود

برتری (تفوق) منطقه دهنده مو (Donor Dominance)

این عقیده که موهایی که ازناحیه دهنده (دونور) برداشته شده و در ناحیه گیرنده (طاس) کاشته می شوند، خصوصیات رشدی خود را (که درمنطقه دونور داشته اند) درمنطقه گیرنده (طاس) نیزحفظ می نمایند.

برش(Slit )

منظور شکافی است که در منطقه گیرنده (طاس) توسط تیغ های ظریف و باریک ایجاد می شود تا بتوان گرافت را در آن قرار داد. هرچقدر این شکاف باریکتر و کوچکتر باشد، اسکار آن نامعلوم تر بوده و محل کاشت بنظر طبیعی تر می آید.

منطقه پشت سر (Occipital Area )

همان منطقه دهنده (Donor Area ) است.

خط موی پیشانی (Frontal Hairline )

قسمتی از موی ناحیه جلوی سر (Frontal Area ) است که دارای مشخصات ویژه ای می باشد. این خط در حقیقت یک نوار است که حد فاصل بین پوست بدون موی پیشانی(Forehead ) با پوست خیلی مودار قسمت جلوی سر می باشد. فولیکول های این منطقه فقط دارای یک تار مو بوده و تراکم آنها کمتر از قسمت عقب تر پوست سر می باشد.

در زمان بلوغ خط موی سر (Hair Line) بسیار پایین است ولی این خط مو تا سن ۲۰ الی ۲۲ عقب نشینی کرده (بالاتر می رود) و پس از آنکه به حد یک مرد بالغ رسید متوقف شده و از آن به بعد ثابت می ماند. البته اگر فرد دارای زمینه ژنتیکی برای ریزش مو باشد (یعنی قرارباشدکه درآینده طاس گردد و بدین وضعیت ریزش موی مردانه (Androgenetic Alopecia) و یا طاسی معمولی (Common Baldness) و یا طاسی با طرح مردانه (Male Pattern Baldness(MPB)) اطلاق می شود) این عقب نشینی متوقف نشده و همچنان ادامه خواهد داشت. دقت در بازسازی این خط دارای نهایت اهمیت در زیبایی شخص و طبیعی بنظر رسیدن نتیجه کاشت می باشد.

منطقه پیشانی (Frontal Area )

قسمت جلوی موهای سرکه دارای تراکم خوب ازموهای شخص است.این منطقه اهمیت زیادی درزیبایی ظاهری موهای فرددارد.

تاج (قله) سر ( Crown Area = Vertex)

منطقه ای است که در بالا و پشت سر(درحدودقله سر) قرارداشته ودارای موهایی باطرح چرخشی (گردبادی) است. به این منطقه ورتکس(Vertex)هم گفته می شود. امکان داردکه این ناحیه اولین قسمتی ازسرباشدکه دچارطاسی با طرح مردانه می گردد.

موی ترمینال (Terminal Hair )

موهای کلفت، خشن و دارای رنگدانه به درجات گوناگون که در سر، ریش و سبیل، ابرو، مژه، زیر بغل و منطقه تناسلی قرار دارند و در هر ناحیه دارای خصوصیات خاص وگاهی اسم مخصوص خودشان هستند تعداد موهای هرشخص درزمان تولد معلوم شده و به هیچ عنوان ازآن بیشترنمی شود (و این مطلب بستگی به تغذیه، شیوه زندگی فرد و میزان دریافت ویتامین در رژیم غذایی اش ندارد) ولی قطر تار مو از طفولیت تا بلوغ افزایش می یابد.

تعیین دقیق خط موی جلوی سر (Hairline Refinement)

منظور استفاده ازتکنیک های بسیار ظریف و واحدهای فولیکولی(FU) دارای یک موبرای اصلاح خط مو(Hairline ) و ایجاد یک خط موی جدیدوکاملاً طبیعی برای فردمی باشد.

فازتلوژن (Telogen )

فاز استراحت در سیکل رشد مو. ده درصد موهای اسکالپ در فاز استراحت قرار دارند که بطور معمول سه ماه طول می کشد. وقتیکه مو وارد فاز تلوژن می شود رشد آن متوقف شده و قسمت بالب مو Hair Bulb از بخش پاپیلا جدا می شود. در این حالت تار مو یا به توسط کشش وارده به آن از خارج (مثلاً شانه کردن مو) کشیده شده و می افتد یا اینکه توسط فشار ناشی از رشد شافت مویی که از زیر درحال رشداست، به طرف بیرون هل داده شده و می افتد. در هر دو حالت یک برجستگی کوچک سفید در انتهای این موی افتاده شده مشاهده می گردد و لذا به این مو، موی چماغی (Club Hair) گفته می شود.

اکثرمردم فکرمی کنند آن قسمت زنده ریشه مواست درحالیکه این عقیده صحت ندارد و بخش زنده وزایای مو (درمال پاپیلا) همچنان در پوست اسکالپ باقی مانده و مو تولید می کند.

چرخش اسکالپ (Scalp Rotation )

در این عمل جراحی یک فلپ (نوار) از منطقه مودار پوست سر (که معمولاً پشت سریاکناره های سراست) برداشته شده (البته انتهای این فلپ به پوست سرمتصل است وازآن جدانمی شود) و سپس این فلپ چرخانیده می شود. همزمان به اندازه همان فلپ از پوست سر در منطقه طاس برداشته شده و فلپ مودار درآن منطقه قرارداده می شود. با رواج عمل کاشت طبیعی امروزه بندرت از این نوع عمل برای رفع طاسی استفاده می شود.

منطقه دهنده مو (Donor Area)

قسمتی از پوست سر (اسکالپ) که از بالای گوش ها شروع شده و بصورت نعل اسبی درپشت سر ادامه پیدا می کند. این منطقه از نظر ژنتیکی به اثرات هورمون های مردانه (آندروژن ها) مقاوم بوده و موهای آن دچار ریزش مو نمی شوند.

رداکسیون (کاهش سایز) آلوپسی (Alopecia Reduction)

این عمل در اشخاص بالای ۴۰ سال و با الگوی ثابت کاهش مو که مایل هستند طاسی پشت سر و ناحیه ورتکس را بپوشانند، انجام می شود. پس نتیجه می گیریم که بهترین کاندیداین کار افرادی هستند که دارای طاسی در ناحیه قله سر (ورتکس) بوده و پوست سر آن ها دارای شلی است. این عمل تحت بیحسی موضعی انجام و شامل برداشت یک قسمت از پوست طاس سرمی باشد.

قطر طاسی نباید بیش از ۱۳ سانتیمتر باشد تا به بهترین شکلی کناره های طاسی به هم نزدیک شوند. بیمار همچنین از نظرفیزیولوژیک باید آمادگی چند عمل را برای بهم رساندن طاسی به عرض ۱۲-۱۰ سانتیمترداشته باشد. معمولاً سه عمل برای بهم رساندن طاسی به اندازه ۹-۸ سانتیمترکافی میباشد. حداقل فواصل عمل ها می تواند ۴ ماه باشد طاسی بیش از ۱۳ سانتیمترعرض راحتی با چندین عمل جراحی نمی توان به طور کامل برداشت. بعداز چند عمل برداشت و انجام Z plasty خط باقی مانده را می توان توسط Minigraft و Micrograft پرنمود.

اشکال اصلی این متد سریع وآسان این است که،به چندین عمل برای رسیدن به نتیجه نیاز هست.زیرااگردریک عمل برداشت وسیعی انجام شود،امکان پدیده Stretch Back وجود داردکه درواقع بزرگ وپهن شدن اسکارمی باشد.به اصطلاح رداکسیون(کاهش سایز)اسکالپ(Scalp Reduction)هم مرجعه نمایید.

ریزش مو (Hair Falling)

هر شخص در طول روز حدود یکصد عدد مو از دست می دهدکه معمولاً بصورت تعدادکمی مو در حین شانه زدن ها در خلل و فرج شانه و برس مشاهده می گردد. وقتیکه تعداد این موها زیاد شوند (که معمولاً درشانه، برس و یا سینک دستشویی دیده می شوند) می تواند بدلیل از دست دادن بیش از حد مو بوده و بایستی این مطلب بررسی شود. سوءتغذیه، بیماری شدید و ناتوان کننده وکمبود ویتامین ها همگی موجب تشدید و بدتر شدن ریزش موی معمولی (۱۰۰ عدد در روز) می شوند.

ریزش مو با طرح مردانه (Male Pattern Baldness)

MPB یک حالت ارثی درمردان که عامل شروع کننده آن هورمونی بنام دی هیدروتستوسترون(DHT )بوده ودرآن موهای فردبتدریج نازک وضعیف شده ودرنهایت می ریزند.طاسی می توانددرهرزمانی پس از بلوغ آغازشده وشروع آن باعقب رفتن خط موی جلوی سروموهای ناحیه بناگوش می باشد.بتدریج موهای قله سرهم کاهش پیداکرده واین وضعیت باپیشرفت تدریجی می تواندبه طاسی کامل منجرشود. مناطق دوروپشت سردراین بیماری گرفتارنشده وموهای خودراحفظ می نمایند.

MPB فرآیندی است که موجب تغییراتی در فولیکول های موی ترمینال (نه موی ولوس) می گردد در طی این پروسه موهای تولید شده بتدریج نازکتر،کوتاهتروضعیف ترشده ودرنهایت موهای بسیارنازک وتقریباً نامشخص بدست آمده که آن هم درنهایت مرده ومی افتند سه عامل برای بروز MPB ضروری است:ژن عامل طاسی مردانه،وجود هورمون های مردانه به اندازه کافی وگذشت زمان.

نقش آنزیم ۵-آلفا در طاسی مردان

درحال حاضر معتقدند که هورمون تستوسترون توسط آنزیم ۵-آلفا رداکتاز تبدیل به دی هیدروتستوسترون (DHT) شده واین ماده پس از اتصال به گیرنده های اختصاصی که بر روی فولیکول های مو قرار دارند موجب یکسری فعل و انفعالات در فولیکول مو می گردد. از جمله این تغییرات کاهش مدت زمان آناژن (مرحله رشد فعال فولیکول مو) و همچنین افزایش مدت زمان تلوژن (مرحله استراحت فولیکول مو) بوده و بدین ترتیب تحت اثرDHT فولیکول های مودر هرسیکل رشد بتدریج کوچکتر و ضعیف تر می شوند.

درآقایان فعالیت آنزیم ۵-آلفا رداکتاز درمناطق دارای طاسی با طرح مردانه بیشتراست که مؤید نقش این آنزیم در بروز طاسی با طرح مردانه است. فعالیت این آنزیم در خانم ها نصف آقایان است و در عوض فعالیت آنزیم آروماتاز درآنها بالا است و این مطلب بخصوص در قسمت جلوی سرخانم ها مشاهده می گردد. دانشمندان معتقدندکه آنزیم آروماتاز از تشکیل DHT ممانعت نموده و بدین دلیل است که طرح ریزش مو در خانم ها با آقایان دارای تفاوت هایی است.

ریزش مو با طرح زنانه (Female Pattern Baldness)

طرح طاسی درخانم ها با منشا ژنتیکی که مشخصه آن نازکی و از دست دادن موها بصورت گسترده وپخش (دیفیوز) درنواحی جلوی سر(فرونتال) است ولی برخلاف آقایان خط موی جلوی سر(Frontal Hairline )گرفتار نشده و نیز خیلی بندرت تاطاسی کامل درقله سرادامه پیدامی کند. عقب رفتگی مو در قسمت های بناگوشی(Temporal) نیز گاهگاهی در این نوع طاسی مشاهده می گردد.

کلاً ۲۰ درصد خانم ها گرفتار این فرم ریزش مو هستند. از نظر آماری ۳ درصد خانم های ۲۹ – ۲۰ ساله، ۱۷ درصد خانم های ۴۹ – ۳۰ ساله، ۲۵ درصد خانم های ۶۹ – ۵۰ ساله، ۲۸ درصد خانم های ۷۹ – ۷۰ ساله و ۲۸ درصد خانم های ۸۹ – ۸۰ ساله دچار این فرم ریزش مو می باشند. با مطالعه این ارقام مشخص می شود که شیوع آلوپسی آندروژنتیک با طرح زنانه با شروع یائسگی و پس از آن در خانم ها افزایش پیدا می کند.

شباهت ریزش مو در زنان و مردان

در آلوپسی آندروژنتیک با طرح زنانه، ریزش مو در خانم مبتلا دارای طرحی شبیه آقایان است. یعنی شروع طاسی از جلو و طرفین سر و یا قسمت ورتکس (قله سر) بوده و پیشرفت آن هم مانند طاسی با طرح مردانه می باشد. علل این فرم ریزش مو در خانم ها همان علل طاسی با طرح مردانه در آقایان (ژن، هورمون ها و سن) است و مانند آقایان ژن مسبب آن می تواند از طرف مادری یا پدری به ارث برده شود و بروز (Expression) این ژن نیز بستگی به وجود هورمون های مردانه (آندروژن ها) در خانم مبتلا دارد.

با وجود این شباهت ها، طرح ریزش مو در خانم های دارای این بیماری با طرح ریزش مو در آقایان دارای آلوپسی آندروژنتیک بسیار متفاوت می باشد.علل این تفاوت بدرستی شناخته نشده اند ولی به احتمال زیاد مهمترین آنها پایین بودن سطح هورمون مردانه به نام تستوسترون بطور کلی در خانم ها (نسبت به آقایان) است.

ضمائم پوست (Skin Appendages )

از نظر پزشکی مو همراه با غدد عرق و ناخن های دست و پا، ضمائم پوست (Skin appendages) نامیده شده و البته بعنوان جزئی از پوست در نظرگرفته می شوند.

فولیکولاریونیت گرافت (Follicular Unit Graft)

منظور گرافتی است که حاوی یک واحد فولیکولی (FU ) انفرادی است. در صورتیکه بیمار بدرستی انتخاب شود، طراحی موهای کاشته شده صحیح باشد و زاویه، تعداد و جاگذاری گرافت ها رعایت شود، موهای کاشته شده بصورت بسیارطبیعی(Natural )بنظرمی آیند.

فلپ (نوار) مو (Hair Flap)

تکه ای از پوست سر که بصورت یک نوار باریک و بلند است.

فولیکول مو (Hair Follicle)

تار مو همراه با ریشه و ضمائم آن (غده چربی وعضله مو) که در کاشت طبیعی مو مورد استفاده قرارمی گیرد. یک واحدفولیکولی FU ) دارای یک تا چند فولیکول مو است.

فازکاتاژن (Catagen )

در سیکل رشد مو، فاز کاتاژن حد فاصل بین فاز رشد فعال (آناژن) و فاز توقف رشد و ریزش مو (تلوژن) بوده و یک فاز موقتی و بینابینی است این فاز کوتاه می باشد.

کاشت مو (Hair Transplant)

یک تکنیک جراحی که در آن فولیکول های مو از منطقه دهنده (دونور) به منطقه گیرنده (طاس) منتقل می شوند.

عمل کاشت با برداشت تک به تک واحدهای فولیکولی (FUE )

دراین متد (که به آن FIT هم گفته می شود.) با استفاده از یک نوع پانچ بسیار ظریف ( به قطر یک میلیمتر یا کمتر ) واحدهای فولیکولی (FU ) بصورت تک به تک از منطقه دهنده ( دونور ) برداشته می شوند.

کاشت مو با استفاده از فولیکولاریونیت میکروگرافت (Follicular Unit Micrografting)

در این متد، کاشت صرفاً با استفاده از واحدهای فولیکولی (FU ) انفرادی (حاوی ۲-۱ فولیکول مو) انجام شده که نتایج بسیار درخشانی خواهد داشت. واحهای فولیکولی مورد استفاده با استفاده از میکروسرجری از پشت سر برداشته می شوند.

گرافت های مولتی(چند)واحدی(Multi-Unit Grafts)

منظور گرافت هایی هستند که دارای دو یا چند واحد فولیکولی(FU ) هستند. امروزه دیگر از این گرافت ها استفاده نمی شود.

منطقه گیجگاهی(Temporal Areae)

دو گوشه موهای سر در قسمت جلو و طرفین پیشانی که معمولاً اولین قسمتی است که در جریان طاسی با طرح مردانه گرفتار شده و دچار عقب نشینی موها می گردد.

منطقه گیرنده مو (Recipient Area)

منطقه طاس (گیرنده مو) که گرافت ها در آن منطقه قرارداده می شوند. این منطقه می تواند پوست سر، ابرو، ریش و سبیل باشد.

میکروگرافت(Micrograft)

واحد فولیکولی (FU) یا گرافت آماده کاشت که فقط دارای یک تا دو فولیکول مو است. استفاده از میکروگرافت در کاشت طبیعی نتایج بسیاردرخشانی پدیدمی آورد.

مینی گرافت(Minigaft)

واحد فولیکولی (FU) یا گرافت آماده کاشت که دارای سه تا چهار فولیکول مو (مینی گرافت کوچک) و یا پنج تا شش فولیکول مو (مینی گرافت بزرگ) است.

واحد فولیکولی ( Follicular Unit)

واحد فولیکولی (FU) یک گروه طبیعی(Natural ) ازیک، دو، سه وندرتاً ۴ فولیکول مو است که همگی در نزدیکی هم درپوست قراردارند. واحدهای فولیکولی بطور متوسط دارای ۴/۲ تار مو می باشند.

تقسیم بندی نوروود (Norwood )

در سال ۱۹۷۵ دکتر اوتارنوروود (که متخصص پوست و جراح کاشت مو بود) بر اساس کارهای قبلی دکترهامیلتون طبقه بندی استانداردطاسی با طرح مردانه راابداع نمودکه اکنون درهمه دنیا مورد قبول بوده و استفاده می شود. او طاسی با طرح مردانه رابه دو گروه تقسیم کرد:

الف) فرم عادی که درآن ریزش مو از دو منطقه جلوی سر (شقیقه ها) و قله سر شروع شده و بتدریج این دو منطقه طاس باهمدیگر یکی می شوند.

ب) واریانت A که درآن ریزش مو ازجلو شروع شده و بتدریج به سمت عقب پیشروی می کند. این فرم طاسی با طرح مردانه از شیوع کمتری نسبت به فرم عادی درمردان برخوردار است. ریزش مو بدلایل غیر ژنتیکی دارای نما و شکل های متفاوتی بوده ودر این طبقه بندی گنجانیده نمی شوند.

موی ولوس(Vellus Hair )

موهای کرکی، نرم،ظریف و بارنگدانه کم یا هیچ. به این موها در اصطلاح موهای ولوس (Vellus Hair) می گویند. این موها همه جای بدن بجزکف دست وپا راپوشانیده اند ولی دربرخی نقاط آنقدر ظریف هستندکه به زحمت دیده می شوند.

هورمون (Hormone )

هورمون ها مولکول های شیمیایی قدرتمندی هستندکه به مقادیر بسیار اندک توسط غدد بدن (مانند غده تیروئید، تخمدان ها و غیره) بداخل جریان خون ترشح شده و بر بافت های دوردست (وگاهی همه بدن) اثر می کنند.

هورمون های مردانه را بطور کلی آندروژن (Androgen) می نامند و تستوسترون (Testosterone) یکی ازآندروژن ها است. آندروژن ها دارای اثرات قوی مردانه سازی (Masculinizing effects) بوده و عمدتاً توسط بیضه ها در زمان بلوغ در مردان ترشح می شوند.

بسیاری از تغییراتی که در زمان بلوغ درآقایان رخ می دهد از قبیل کلفت شدن صدا، رشد موهای صورت، بوی خاص بدن و تغییرات عضلانی ناشی از وجود آندروژن ها بوده و همین هورمون ها نیز مسئول بوجود آمدن طاسی با طرح مردانه و نیز بیماری جوش غرور جوانی (آکنه) می باشند.

بایستی متذکر شدکه علاوه بر بیضه ها در آقایان، غدد آدرنال (فوق کلیوی) که در بالای کلیه ها قرار دارند در هر دو جنس مرد و زن آندروژن ها را ترشح و وارد جریان خون می نمایند. در خانم ها تخمدان ها نیز مسئول ترشح یکسری هورمون ها هستندکه بر رشد موها اثر دارند.